مرز

اینجا مرز آلمان و هلند است. پیاده کمتر از چهار کیلومتر راه رفتیم و رسیدیم و به قول یکی از همراهان یک سر رفتیم خارج. مفهوم مرز مدتهاست که در اتحادیه اروپا رنگ باخته است و این مرزبان آهنی فقط خاطره‌ای از سالهای دور را زنده می‌کند و از هیچ کس تقاضای مدارک شناسایی نمی کند. دقیق‌تر که بشوی می‌بینی لبخندی هم می‌زند. بی مرزی از اولین تجربیات غریبم نه اینجا که در سرزمین خودم بود، وقتی که ماهواره و اینترنت آمد و دنیایمان بزرگتر شد. اما وقتی که تا این حد ملموس می‌شود و با پاهای خودت از مرزی می گذری، جا می‌خوری. ناگهان یاد تمام مرزها و مرزبندیهای زندگی‌ات می‌افتی. می بینی انگار ایرانی بدون مرز و مرزبندی اموراتش نمی‌گذرد. مدام در کار نصب پرده و نرده و کشیدن تیغه و دیواریم. منظورم مرزبندیهای ذهنی است، میان خودمان با بخش دیگری از خودمان، میان خودمان با دیگری، میان همفکرانمان با غیرهمفکرانمان، میان دارودسته مان با دارودسته دیگری. منظورم این نیست که اینجا همه از ما بهترند و مرزبندی ندارند و آدم اصلا نیاز به مرزبندی ندارد. دو ماه هم که هرجای دنیا زندگی کنی می‌بینی که همه‌جا همه‌جور آدمیزادی پیدا می‌شود. اما انگار ما ایرانیان اصرار عجیبی برای مرزبندیهای واهی میان خودمان با دیگران داریم و مدام در تقلای آنیم که نشان دهیم که من اینچنینم و دیگری آنچنان. بخش مهمی از زندگی ما و امکان معاشرت ما با هم و بلکه با دنیای نو با همین مرزبندیها فرسوده و نابود می‌شود. تعریف و تصوری که ازخودمان داریم ساخته همین مرزبندیهاست. بخشی از این مرزها را چنان در سر ما فروکرده‌اند که یک عمر هم برای رهایی از انها کم است. این مرزها را یا خودمان کشیده ایم یا دیگران برایمان ترسیم کرده اند. برخی از این دیگران معاصر ما بوده و برخی قرنها پیش رفته‌اند اما استحکامات مرزی‌شان سرجایش است. به نظرم اگر اینها را از برخی از ما بگیرند فرومی‌پاشیم و دچار بحران هویت می‌شویم، به‌خصوص آن مرزهایی که ذره‌ای انعطاف ندارند و با کمترین خم‌شدنی می‌شکنند.

همسر فرضی 2

دیروز همسر فرضی، تنها پیراهنم را اتو کرد و به چوب‌رختی آویخت و پرسید: محمد جان آیندة صنعت نشر را چطور می‌بینی. گفتم، خانم، من مترجمم نه پیشگو. پیشگویی کار همان فالگیرهایی است که سرکار اموراتتان بدون آنها نمی‌گذرد. همسر فرضی ناراحت شد و گفت، من کلا دوبار سه بار بیشتر پیش فالگیر نرفته‌ام و بار اولش هم برای ازدواج با خودت بود و بقیه اش هم برای انرژی درمانی بوده نه فالگیری. ضمنا تو که مدعی روشنفکری هستی، یاد بگیر به عقاید دیگران احترام بگذاری. توی دلم گفتم کاش از همان پیشگویی اولی درس عبرت گرفته بودی که نگرفتی. خلاصه از همسر فرضی اصرار و از من انکار. تا بالاخره بایک فنجان چای دبش قانعم کرد. توی خانة ما جز آب و چای نوشیدنی دیگری پیدا نمی‌شود که جاش نوشیدنی بگذارم. خیلی سنگین و رنگین و کاملا طبق قوانین و ضوابط نشر زندگی می‌کنیم. توی اتاق خوابمان هم چون آفتابگیر است، رختخواب را برداشته‌ایم و روی تخت‌خواب سبزی خشک می‌کنیم. خلاصه سرتان را درد نیاورم. گفتم به‌نظرم صنعت نشر ایران در وضعیت تلاش برای بقا به سر می‌برد و نمی‌شود انتظار بیشتری ازش داشت و همین که هنوز سرپا مانده خودش کلی است. مثلا صنعت نشر در همه جای دنیا پیوندی تاریخی با آزادی بیان دارد اما اینجا کشمکش تاریخی دارد. هروقت هم که نزدیک است کار به وصلت برسد، یا عاقد پیدا نمی‌شود و یا مادر عروس شرط تازه‌ای می‌گذارد. دیدم همسر فرضی همینجور به من زل زده. پرسیدم طوری شده خانم. خواستم دستش را بگیرم، دیدم گرفتن دست همسر فرضی با قوانین و ضوابط نشر مطابقت ندارد و منصرف شدم. همسر فرضی گفت، نه عزیزم، طوری نشده. فوری به حافظه‌ام رجوع کردم و دیدم گفتن عزیزم با قوانین و ضوابط نشر مطابقت دارد. همسر فرضی ناگهان از آن حالت بهت‌زدگی درآمد و گفت، محمد جان تو چه قشنگ حرف می‌زنی. توی چشمهاش عشق موج می‌زد. اینجا بود که دودل شدم و دیدم خطر ممنوع‌الانتشاری هست. چه کنم، چه نکنم، گفتم، خانم این چایی هم که دم نکشیده. تا این را گفتم همسر فرضی کلتش را کشید و رو به من نشانه رفت. عادتش است که تا عصبانی می‌شود دست به اسلحه می‌برد. نفس راحتی کشیدم و گفتم، بکُش خانم، بکُش و راحتم کن، قتل با قوانین و ضوابط نشر مطابقت دارد.